Plannenmakers -initiatiefnemers en gemeenten- moeten bij planvormingsprocessen van visies en Omgevingsvergunningen “belanghebbenden” betrekken. Bewonersparticipatie is dan ook één van de belangrijkste pijlers onder de Omgevingswet. En waarom ook niet. Je wilt wat veranderen in andermans buurt. Door dit goed te doen krijg je er een kortere procedure en minder juridische procedures voor terug, is het idee van de wetgever.

Ja, onder de nieuwe wet moet je bij de aanvraag van een vergunning aangeven of er aan participatie is gedaan en hoe dit er dan uit heeft gezien. Bij het niet voldoen aan deze nieuwe indieningsvereiste moet je mogelijk weer terug naar de buurt en kun je niet bouwen. Het is dan ook nu van belang om zorgvuldig het planvormingsproces voor te bereiden.

Ondanks dat de invoering van de wet waarschijnlijk 3 of 6 maanden zal verdagen, maakt participatie niet minder belangrijk. De grondhouding voor participatie bij projecten zit er al flink in bij gemeenten. Gemeenten maken participatieleidraden voor plannenmakers. Nieuwe spelregels, ook al onder het huidige wettelijke regime. En dat kan natuurlijk nu al, want een zorgvuldige belangenafweging is nu al in de Algemene wet bestuursrecht geborgd (3:2 Awb)

Participatie kán ertoe leiden dat draagvlak ontstaat, maar dat hoeft niet. Bij participatie gaat het erom dat ruimte wordt geboden om initiatieven en belangen naar voren te brengen en dat deze worden meegewogen in de besluitvorming. Het college van een gemeente krijgt daar bestuurlijke afwegingsruimte voor. Uit onderzoek blijkt dat dan zowel de participatievorm, representativiteit van de participanten en vastlegging van de input van belang is.

Gemeenten zullen gaan aangeven bij welke aanvragen participatie verplicht is. Kort gezegd gaan bestemmingsplannen op in Omgevingsplannen. Wil je daarvan afwijken met een plan of activiteit, dan is participatie al nodig.

Vaak verwachten omwonenden wel dat er iets met een locatie gaat gebeuren. Maar als een plan als een voldongen feit wordt gepresenteerd, is dat toch anders dan wanneer de omgeving wordt betrokken in de planvorming. Hoeveel ruimte is er nog om iets van te vinden? Wat wordt er met de reacties gedaan? En voelt de omgeving zich serieus genomen? Afhankelijk van de planvormingsfase is er natuurlijk ruimte voor. Is het nog een ideeënstudie of is het plan al bijna in beton gegoten en is er al overeenstemming met de gemeente(lijke stedenbouwkundige en andere adviseurs).

De initiatiefnemer bepaalt hoe het proces eruit gaat zien. Gemeenten zullen dan ook waarschijnlijk terughoudender gaan worden met zich committeren aan plannen voordat er met de buurt gesproken is. De plannenmaker is dus aan zet voor de participatie. Spreek duidelijk verwachting uit hoe het proces eruit gaat ziet, waarom voor welk participatieniveau gekozen is, wie uitgenodigd worden, hoe overige mensen op de hoogte worden gehouden en wat je met de resultaten gaat doen.

Een goed participatieproces leidt niet altijd tot consensus, en dat hoeft ook niet. Het is wel van belang om de verschillen inzichtelijk te hebben. Waar is overeenstemming over en waar liggen verschillen van inzichten. De gemeente heeft haar eigen afwegingsruimte om naar aanleiding daarvan tot een besluit te komen. Bestuurlijke afwegingsruimte heet dat en een plan zonder draagvlak kan nog altijd voldoen aan een goede ruimtelijke ordening, waarbij een inzichtelijke belangenafweging heeft plaatsgevonden. Dus neem participatie serieus en maak het dossier nu al gestructureerd inzichtelijk.