Een omgevingsdialoog is het gesprek tussen de initiatiefnemer van een plan en de omgeving waar het plan van invloed op is. Een omgevingsdialoog is een vorm van participatie, waarbij de omgeving kan aangeven wat hun perspectief is op het plan. De omgevingsdialoog wordt ook wel participatie genoemd.
Vanuit de Omgevingswet is het verplicht om een omgevingsdialoog, of participatie, te houden, voordat een aanvraag voor een omgevingsvergunning wordt ingediend.

Het doel van een omgevingsdialoog is om wederzijds begrijp te krijgen, door te luisteren aan elkaars standpunten en ideeën.
Hoewel de term omgevingsdialoog suggereert dat het om een daadwerkelijk dialoog gaat, een communicatievorm waarbij twee of meer mensen op gelijkwaardige basis het gesprek aan gaan, hoeft die gelijkwaardigheid in de praktijk niet te bestaan. De initiatiefnemer mag zelf bepalen wat er met de input uit het omgevingsdialoog gedaan wordt en kan er voor kiezen om de input van de omgevingsdialoog links te laten liggen.

Of dat slim is, is een tweede. Niet voor niets is participatie een verplichting vanuit de Omgevingswet. De Omgevingswet beoogt het korter en simpeler maken van het proces om ruimtelijke plannen te realiseren. Het meenemen van de belangen van de omgeving in het ontwikkelen van de plannen, voorkomt vertragingen door procedures en draagt bij aan betere leefomgeving.

Met een omgevingsdialoog haal je input op van de omgeving. Wat vinden de bewoners of gebruikers van naastgelegen kavels van jouw plan? Of de buurtbewoners die te maken zullen krijgen met een gewijzigde verkeerssituatie? Een omgevingsdialoog is ook wel een ander woord voor participatie. De input uit de omgeving kun je ophalen met gesprekken, maar ook op heel veel andere manieren.

Hoe je de participatie aanpakt is afhankelijk van het initiatief. Iedereen die een Omgevingsvergunning aanvraagt is verplicht om participatie uit te voeren. Je kunt je wel voorstellen dat de wijze waarop de omgevingsdialoog aanvliegt anders is als je een schuur in je achtertuin wilt bouwen, dan wanneer je projectontwikkelaar bent en tientallen nieuwbouwwoningen wilt realiseren.

Voor het organiseren van een omgevingsdialoog hebben we een aantal tips:

1. Start vroeg in het project
2. Check het participatiebeleid van de gemeente
3. Stel een participatieplan op
4. Maak duidelijk wat de kaders zijn
5. Manage verwachtingen
6. Vergeet niet de omgevingsdialoog vast te leggen

De omgevingsdialoog heeft als doel om aanpassing in de leefomgeving te realiseren, die gedragen wordt door haar omgeving. De omgevingsdialoog is een middel om de omgeving te betrekken bij de plannen. Maar om de omgeving ook daadwerkelijk zeggenschap te kunnen geven, moet er nog ruimte zijn om plannen aan te passen op basis van de inbreng van de omgeving.

Onze eerste tip is dan ook: start de omgevingsdialoog zo vroeg mogelijk in het project.

Voordat je aan de slag gaat met organiseren van de omgevingsdialoog, controleer dan eerst of de gemeenten waarin jij jouw plan wilt realiseren, een gemeentelijk participatiebeleid heeft.

Veel gemeenten hebben een participatiebeleid opgesteld, waarin staat aangegeven waar jij als planmaker aan moet voldoen als je participatie uitvoert. Jouw participatie-aanpak moet voldoen aan het gemeentelijke participatiebeleid, wil je een omgevingsvergunning aanvragen.

Om jezelf te dwingen goed na te denken over hoe jij de participatie aanpakt, kun je een participatieplan maken. Daarbij denk je na over wie je gaat betrekken, hoe en wanneer je ze gaat benaderen, hoe je standpunten gaat verzamelen en wat je met de input gaat doen.

Daar valt veel over te vertellen. Daarom hebben we ervoor gekozen om in een ander artikel uit te werken hoe je een participatieplan opstelt.

Voordat je de omgevingsdialoog aangaat, is het handig om de kaders duidelijk te hebben waarbinnen jullie kunnen bewegen. Deze kaders zijn de voorschriften en wet- en regelgeving waar je je aan moet houden voor het realiseren van jouw plan. Gaat het bijvoorbeeld om een terrein waar archeologische vondsten zijn gedaan? Wat mag er wel of niet? Hoe hoog mag het bouwwerk worden? Moet er een bepaald percentage huur zijn?

Het zou heel vervelend zijn als de zinnen worden gezet op een plan, dat niet past binnen de gestelde kaders. Dat kan ervoor zorgen dat betrokkenen de hakken in het zand zetten en het planproces verder stroef verloopt.

Het bepalen van deze kaders wordt ook wel de omgevingstafel genoemd. Bij een omgevingstafel kunnen onderwerpen aan bod komen zoals ruimtelijke ordening, gebiedsontwikkeling, infrastructurele projecten, natuurbehoud, milieuaspecten en andere vraagstukken die betrekking hebben op de leefomgeving. De verantwoordelijkheid voor de een goed lopende omgevingstafel ligt bij het bevoegd gezag.

Tot slot is het handig om voorafgaand aan de omgevingsdialoog de verwachtingen te managen van de personen die meedoen aan het participatietraject. Je wilt immers de neuzen dezelfde kant op hebben voor de aanvraag van de omgevingsvergunning.

• Waarom ga je met hen het gesprek aan? Wat zijn de ideeën?
• In welke fase begint het plan zin?
• Wat zijn de kaders van het project?
• Waarover mogen zij hun opvattingen ventileren?
• Wat gaat er met die opvattingen gedaan worden in de ontwikkeling van het plan? Wat is hun niveau van inspraak?
• Hoe ziet het participatietraject er verder uit? Wat wordt er verder van de participanten verwacht?

Onze laatste tip is dat je de volledige dialoog vastlegt. Bij de aanvraag van de omgevingsvergunning moet je aantonen dat je een participatietraject hebt uitgevoerd en wat de communicatie was met de participanten. Wat was hun inbreng en hoe heb je deze meegenomen in de plannen?

Het participatieverslag is dus zeker niet een stap die je mag vergeten in de omgevingsdialoog. Leg gemaakte afspraken vast.

Parolo is de participatietool die jou helpt met de omgevingsdialoog. Het helpt je om de mensen uit de omgeving die je wilt betrekken te informeren, online plannen in te zien, te reageren en het helpt jou met de verslaglegging. Met één druk op de knop draai jij het participatieverslag uit.